Sabtu, 22 Januari 2011

cerita

Alaming Lelembut
Grumbul Lor Desa
Dening Yamhari
Bengi kuwi aku ketiban sampur jaga banyu ono ing irigasi lor desa. Kaya adat sabene yen mangsa ketiga lan jatah njomok nandur pari, kudu ubet lan temenanan yen parine kepingin bisa diunduh kanthi kasil kang apik. Ing desaku yen wancu ngeneiki digilir sapa sing tunggu banyu ngoncori sawah. Oramung sawahe dewe, nanging uga sawahe tangga – tanggane. Kabeh dadi kewajibane sing jaga bengi kuwi. Janjane aku bengi kuwi jaga karo kang Noto, nanging kang Noto sajake ora bisa melu jaga amargo anake sing cilik lara panas wis rong ndino. Mula bengi kuwi aku kudu bisa ngoncori sawah ambane kira – kira ana sepuluhan hektar.
Jam sanga bengi aku wis nyiapake uborampen sing  arep tak gawa, ana sentolop utawa senter, penthungan, arit, lan sangu kopi kenthel uga klethikan sing digawe bojoku sore mau, yaiku kripik tela mbedol mburi omah. Yo mung go cagak lek ben ora nglangut. Oralali radio transistor tak kalungake ono guluku. Pamit bojoku sing lagi ngeloni anake yomung disauri sak kepenake dewe. Bismillah aku metu saka omah pas jam sepuluh bengi, amargo pak dukuh nabuh bende kaping sepuluh keprungu kanthi cetha. Ora nolah noleh aku kenceng mlaku tumuju bendungan debog lor desa. Amargo yen ora dibendung banyu ora bisa munggah ana sawah.
Senajan lagi jam sepuluh, rasane desa wis mampring,  wis ora ana pawongan sing ketok ana lurung, apa maneh pawongan ing desaku bubar nonton layar tancep ono ing panggonane pak lurah sewengi kepungkur, sing lagi kagungan kersa mantu putra putrine sing nomer telu. Sajake padha karipan, maklum wong ndesa ora ono hiburan neka – neka. Hiburane ya mung yen ono sing nanggap wayang, kethoprak, layar tancep, utawa dangdutan.
Aku mlaku alon – alon kairingan semiliring angin bengi, mbuh ana rasa sing rada kekes. Beda kaya adat sabene. Apa amargo ing wetan wis katon mbulane nddadari, apamung rumangsaku wae. Aku mbacutake laku tumuju bendungan irigasi lor ndesa, nanging mbuh ana apa, githokku mengkorok bareng nglewati grumbul sisih kiwa.
Ora tak gagas, pikirku mung manther sawiji bisa ngoncori sawah lan panen parine apik.
Tekan bendungan, kabeh kahanan tak titi siji mboko siji, ora ono sing geseh, kabeh isih apik, bendungane ora ono sing bocor, mula aku banjur leren ana gubug sing kasediakake kanggo sing jaga banyu. Buntelan saka ngomah tak bukak, kopi kenthel dak sruput, rasane lega, telo klethikan kanggo obah – obah cangkem, yo biasane yen karo kang Noto bisa ana sing dijak guneman, amargo dewekan, aku nyetel radio, ngrungokake lagu paporitku, lagun campur sari.
Saya wengi, sansaya adhem. Adheme ora kaya biyasane, rada kekes, rada ana suwasono magis, mbuh ora kaya biasane. Aku menyat saka gubugan, nggolek kayu kanggo genen, ngiras nglilingi sawah, wis koncoran apa durung.
Pas tekan grumbul sisih kiwa, aku ndeleng akeh kayu. Tak jupuk ora susah adoh – adoh batinku. Bareng njupuk kayu sing keri dewe , aku krungu kaya ana pitik babon ngengkremi anake, amargo keprungu kriyik kriyik kaya anak pitik. Tak matke saka ngendi asale suwara mau. Bener ana sisih tengen saka olehku njupuk kayu, ana kaya babon ngengkremi anake. Cetho, yen lagi angkrem kuwi mesti babon. Ora sronto aku banjur mlumpat nubruk kewan mau nganggo sarung sing tak gawa. Mak brug  babon karo anake wis ning njero sarungku. Pating kriyek. Tak taleni pucuke, banjur tak panggul, tak gawa menyang gugug. Atiku bungah, wah bejo kemayangan oleh babon sak anake, bisa kanggo ngganti babon sing tak dol dina Legi wingi.
Nanging sakwise tak gawa kira – kira pitung jangkah, dumadakan aku keprungu wong kang sambat ngaruworo njaluk diluwari. Embuh suwara mau saka ngendi asale. “Aduh – aduh pak aku luwarono saka gembolanmu “ mengkono sambate suwara mau bola bali. Nanging aku durung ngerteni saka ngendi suwara mau. Kaanehan liyane, gembolan sarung isi babon sak anake sansoyo suwe sansoyo abot, lan suwara sambat ngaruwara mau sansoyo cetho. Tak matake, jebul keprungu saka njeron sarung. Githokku sansoyo bregidig, sikilku abot kanggo menyat, atiku ora karuwan, cangkemku ora bisa omong apa –apa, senajan rumangsaku bengok – bengok njaluk pitulungan nanging ora bisa kewetu. Sarung dak brukke mak brug, sarung ambyar taline. Saka njeron sarung metu ngglundung kaya cumplung. Awakku dadi panas adem kaya demam saknalika. Oramung kaya cumplung, nanging balung tangan, balung sikil pating pecungul, uga ana balung iga, walah.... nganti kepuyuh teles kebes. Ditambah maneh cumplung mau ndadak bisa gumuyu, pringas pringis nggegirisi. Mak les, aku ora kelingan apa – apa. Bareng tangi bareng keprungu suwara adzan Subuh saka Mejid desaku. Mak nyat aku kelingan ono kedadeyan kang nggegirisi, sarung tak saut, tak kebutake banjur aku mlayu bali ngomah. Lawang durung bukakan, bojoku durung tangi apa maneh anak – anakku. Krungu aku bali ngos – ngosan, bojoku mak jenggirat tangi saka dipan banjur miterang marang aku. Cetho tak critani, bojo karo anakku malah padha ngguyu cekakaan sajak ora percaya. Aku isih gemeteran, malah kathokku sansoyo cetho ambune pesing, aku banjur metu menyang sumur adus, bojoku tak kon nggaweake kopi ben atiku lerem.  



cerita

Crita Misteri
Gowok Trembesi Kiwa Omah
Dening Yamhari
Saben wayah awan, bocah – bocah wis bubar olehe pada sinau ana ing sekolahan, ngisor trembesi kiwa omahku rame banget, katon asri amargo bocah – bocah padha dolanan. Ana sing sundamanda, ana sing padha dolanan gambar, ana sing mung padha dolanan ngilangake sayahe amarga bubar sekolah.
Katon senenng banget, lan mat olehe padha dolanan. Lali mau yen ana sekolah bubar didukani pak guru utawa bu gurune amargo ora nggarap PR, utawa didukani amargo padha gojeg ana jeron kelas. Kabeh lali babar pisan, sing ana padha seneng, wetenge wis wareg, dilalah diwenehi duwit sangu karo bapa/ ibune.
Pancen, bocah – bocah yen wis padha dolanan lali sakabehane.
Sore iku bocah – bocah rada nganti wengi lagi padha bubaran, dumadakan krungu suwara keblak,... “ bleg... beleg ... bleg “ saka nduwure wit trembesi kang edum tur radha peteng pisan. Maklum desaku durung ana listrik kaya ana ing kutho, dadi ngisor trembesi yen wayah maghrib wis kathon peteng banget. Bocah – bocah padha bubar mlayu sipat kuping karo pating jlerit wedhi ana suwara kang durung nate keprungu sak lawase padha dolanan ing ngisor trembesi.
Menggeh – menggeh bocah – bocah mau mlayu nubruk lawang banjur thenger – thenger lan cayane acum amarga keweden. Wong tuwane padha kaget, lan takon marang anake, nanging ora bisa wangsulan amarga ndredeg, wedi, kaya kekunci laambene.
Wong  tuwane dadi bingung, apa gek – gek anake kena sawan amargo dolanan ing ngisor trembesi nganthi  wengi.  Ngerti kedadeyan mengkono, wong tuwane golek banyu bening ana omahe mbah Suta, sak wise diombeni banyu bening, bocah – bocah mau lagi iso nyritakake yen bubar krungu suwara  saka nduwur wit trembesi. Wong tuwane lega amarga anake mung keweden keprungu suwara kang medeni saka wit trembesi.
Watara seminggunan, bocah – bocah ora ana sing wani dolanan ana ngisor wit trembesi, saya medeni panggonan mau, amarga ora ana suwara bocah pating glembor, ora ana bocah kang pating bleber. Apa maneh wanci udan riwis – riwis, sepi mampring ora ana wong sing wani liwat ana ngisore.
Dumadakan pas malem Jemuah Kliwon, watara jam pitu mbengi, Tono lan adhine Suryo, dikongkon bapake mundutake obat lara weteng, amarga simboke wis sedina ngolang – ngaling ora mari – mari. Wis disembur karo mbah Suta, ngombe banyu beninge mbah Siswa, durung bisaa mari. Kepeksa bapake Tono duwe duwit sithik kanggo tuku obat lara weteng ana warunge kang Mardi. Ndilalah omahe kang Mardi nglewati wit trembesi kiwo omahe pak Darso.
Peteng ndedet, bocah loro kakang adhi mau mangu – mangu arep lewat ngisor trembesi. Yen ora gelem ora tega simboke ngolang – ngaling lara weteng, yen dibacutake kelingan suwara ing wit trembesi. Bocah loro padha regejegan sapa sing mlaku ana ngarep. Adhine dikon neng ngarep ora wani, dikon neng mburu yo ora wani. Diwanek – wanekake bocah loro mau mlaku karo thingak – thinguk. Udan grimis, ndadak ora nggowo obor pisan. Mung ketok lampu teplok ana jeron omah kang arang – arang. Mak prinding, githoke bocah mau nambahi kekesing ati. Nanging rada ayem atine, amarga wis rada cedhak saka nguwit ora ana suwara sing kaya wengi seminggu kepungkur. Tono lan adhine nerusaki laku kanthi ati deg – degan. Pas tekan ngisor wit trembesi ndilalah adhine ndeleng ana mripat loro mencereng saka tengahe wit trembesi sisih nduwur. Sak nalika banjur ngrangkul kakange karo njerit keweden. Tono bingung, bareng dimatake deweke uga weruh yen ana cahyo cemlorot ana tengahe wit sisih nduwur. Bocah loro mlayu sipat kuping bali mulih karo jerit – jerit keweden. Wong ndesa padha metu ngomah nggoleki suwara pating jlerit. Bareng bocah loro mau wis tentrem lan iso nata atine banjur crita marang wong ndesa kang nulungi mau.
Bocah loro banjur diterake tuko obat lan diterake mulih. Wong tuwane bocah sakloron ngatureke panuwun amarga anake diterake lan simboke bisa waras sawise ngombe obat mau.








Crita Misteri
Krama Leya*)
Dening Yamhari
Kaya wis dadi padatan wong ing desaku, yen arep duwe gawe, utawa keperluwan liyane padha golek dino becik. Arep ngrabekake anak, nyunatake, wiwit nandur pari, ngepeki pari, lan isih akeh liyane, mesti padha miterang marang mbah Krama. Pancen mbah Krama iku piyantune wasis, apa sing ditakoake wong desaku,diwangsuli kanthi trep lan nyenengake, ndadekake wong – wong ing desaku sengkut, sengkuyung olehe padha nyambut gawe.
Sapa sing ora padha percaya marang mbah Krama, yen malem Jemuah, mbah Krama lan adhine mbah Leya nyiwer desa ngobong dupa mubeng karo komat kamit maca mantra. Gemremeng suwarane saka kadohan kaya tawon mubal golek panggonan.
Wong desaku mung delengake saka kadohan, atine mongkog, amargo priyayi kang dituwakake ana desane gelem paring donga marang wong desa kang ora  ngerti donga.
Mbah Krama pancen seneng tetulung, saumpama ana wong sing kesrakat, mbah Krama ora tegelan, banjur wong mau diteri beras utawa jagung kanggo mangan saben dina, menawa ana pawongan kang lagi lara, cekat – ceket mbah Krama menehi jampi – jampi ben enggal waras tanpa diundang. Apa maneh yen dijaluki tetimbangan masalah jodho, utawa arep nggarap sawah, mbah Krama banjur mipil jagung, kanggo petung, apike yen jejodhohan kuwi kudu dina pasaran iki jodhone karo dina lan pasaran iki. Yen arep wiwit tandur, kudu dina pasaran iki, wiwitane kidul etan lan sak panunggalane.
Klenik kaya ngono kuwi ing desaku lestari. Amarga gugon tuhon kang diwarisake saka leluhur isih kalestariake kanthi dijaga temennan, aja nganti ilang saka kabudhayan manca. Senajan kaya ngono wong ing desaku uga duwe agama kang dadi panutane. Rukun padha nindakake kewajiban agamane tanpa ana kang tukar padu.
Mbah Krama kang dadi sesepuhe  desaku uga ora meksa wong ing parang pradesan nggugu apa sing dikandhakake. Nanging amarga mbah Krama tanpa meksa,mula pawongan ing desaku padha hormat marang mbah Krama lan kulawargane.
Wengi iku udan grimis ricik – ricik, yen wanci ngene iki, wong – wong padha turu sore, amarga wis kesel awake nyambut gawe sedina muput, uga hawane adhem ndadeake mripat kudu pengin turu.
Kaya adat sabene, mbah Krama lan adhine mbah Leya, mubeng nyiwer desa, nyumet dupa komat – kamit maca mantra. Suwara gemremeng lan ambune dupa ndadekake suwasana mistis sakindenge desa. Wong kang padha turu mambu lan kaya ngipi yen mbaah Krama wis njaga desane, mula ora ana sing tangi siji – sijia. Ing atine mantep yen desane bakal aman ora ana durjana, amarga wis ana sing gelem njagakake desane ya mbah Krama Leya.
Wong – wong ing desaku ngerti, yen wanci panen, padha menehi glondhong pangareng – areng marang mbah Krama kanthi ikhlas amarga dianggep yen mbah Krama wis kersa ngrumat desa, lan dadi panutane.
Wengi iku nganeh – nganehi, dumadakan mbah Krama karo ngusung krendhane wong mati. Mboh apa isine, sapa sing mati, ora ana sing ngerti. Kaya biyasane mbah kromo ngannggo bebet, klambi surjan, lan ing sirahe blangkonan. Mbopong dupa disumet,  kemebul antuke tekan endi –endi. Gemremeng maca mantra karo komat – kamit, ing sak mburine wong papat nggotong krendha sajake abot banget, mbuh apa sing digawa, utawa sapa sing mati. Sak mburine katon mbah Leya karo maca mantra sirah monthak manthuk mbuh apa karepe.
Wong sing ngerteni mung wani ngintik saka njeron omah, ora ono sing wani metu, rasane miris, mistis, lan wedi yen mbah Kromo duka. Kadadeyan ganjil mau mung padha disimpen ing atine dewe – dewe tanpa ana kang wani ngandakake marang liyan.
Kadadeyan mau makaping – kaping. Dititeni yen wanci udan riwis – riwis, wong – wong karang pradesan turu wiwit sore enteh. Mesti mbah Krama sak wadyo balane nganakake tirakat nyiwer desa kanthi ngusung krendha. Anehe, sakwise ana rituwal kaya ngono kuwi, mesti ana pawongan kang kelangan raja kayane sing isih ana tegal utawa sawahe, kayata tela, pari sing wis arep dipanen, utawa pametu liyane.
Kabeh ora ana sing wani takon marang mbah Krama, wedi yen kuwalat. Mung padha diendhem ana ing ati, mbuh ilange mau di krama dening mbah Kramaa lan wadya balane, utawa ilange amargo kajupuk deneng wong liya kang tumindak culika. Wawohualam.

*) crita iki tahun 75-an kanggo wacan ana ing buku basa jawa SD kelas 3 - 4
    Dicritakake maneh kanthi basa lan kahanan saiki.

Jumat, 07 Januari 2011

cerpen........

Cerita anak
Kerbau dan Kuda
Oleh : Yamhari
       Kisah ini diawali di sebuah desa dilereng pegunungan. Desa ini termasuk jauh dari keramaian. Namun disana sudah maju peradabannya. Di kaki pegunungan itu desa yang dimaksud adalah desa Makmur. Di desa ini ada seorang saudagar kaya namanya pak Kumis. Disebut pak kumis karena orangnya mempunyai kumis yang lebat dan panjang. Sebenarnya tidak hanya kumisnya yang lebat dan panjang, sebenarnya jamang dan jenggotnya juga lebat, tetapi selalu dicukur, yang dibiarkan hanya kumisnya.
Meski berkumis tebal dan berperawakan tinggi kekar, juga hitam kulitnya, namun pak kumis orangnya sangat ramah dan santun, tidak sombong dan selalu menghormati kepada siapa saja, tidak terkecuali tua, muda, bahkan kepada hewan kesayangannya juga diperhatikan dengan kasih sayang.
       Suatu hari , pak Kumis akan berdagang ke lain daerah, pak kumis biasa mengajak kedua binatang kesayangannya, yaitu si Kerbau dan si Kuda. Keduanya diperlakukan sama, tidak membeda – bedakan meskipun terhadap binatang.
Pagi itu pak kumis berjalan menyusuri lembah, menaiki gunung, untuk mencapai desa tujuan. Biasa, karena seorang pedagang pak Kumis membawa kebutuhan orang – orang desa. Ada beras, ada pakaian, minyak, dan masih banyak lagi yang dibawa.
Barang – barang tersebut dibawa sama banyak oleh kedua binatang kesayangan pak Kumis.
       Dengan riang kedua binatang itu membawa dagangan majikannya. Tanpa keluh kesah, mereka berdua masih bisa bersendagurau dalam perjalanan, walau yang dibawa diatas pundaknya banya.
Berdagang pada saat itu laku pesat, tidak sampai seminggu barang – baang pak umis laku keras. Seperti biasa jika pulang ke desanya, pak Kumis selalu membawa dagangan untuk dijual kepada tetangga – tetangganya.
Kebetulan persediaan garam dan kapas di rumah pak Kumis sudah akan habis, maka pak Kumis menuju pedagang garam dan pedagang kapas di pasar kota.
Setelah semua dirasa cukup, maka pak Kumis  memanggil kedua binatang kesayangannya untuk mengangkut dagangan yan sudah dibeli.
       Pertama – tama yang disampaikan kepada kedua binatang tersebut adalah menawarkan siapa yang akan mengangkut kapas dan siapa yang akan mengangkut garam. Karena pak Kumis membeli dua karung kapas dan dua karung garam. Namun tiba – tiba si Kuda menjawab “  Saya yang mengangkut kapas tuan “ sebenarnya hampir bersamaan si Kerbau juga akan mengatakan yang sama. Karena lebih dulu si Kuda, si Kerbau diam saja. Namun begitu, si Saudagar tidak serta merta mengiyakan permintaan si Kuda, tetapi juga menanyakan kepada si Kerbau. “ Maaf Tuan, biarkan si Kuda yang mengangkut kapas” sahut si Kerbau pelan. Sebenarnya Kerbau juga ingin mengangkut kapas, tapi apa daya kedahuluab Kuda. Dengan agak sedih Kerbau mengangkut garam dangan tuannya.
      Kedua binatang bersahabat itu melanjutkan perjalanan untuk pulang dengan membawa dagangan yang telah disepakati. Kuda kelihatan riang sekali, karena meskipun sama – sama dua karung, tetapi bobotnya lebih ringan dari pada garam dua karung yang dibawa si Kerbau. Dengan agak sempoyongan Kerbau mengangkut dua karung garam.
Sebenarnya Kerbau agak jengkel, tetapi Kerbau berusaha sabar dan ikhlas membawa dagangan tuannya. Dia telah bertekad mengabdikan dirinya kepada Tuannya.
Tiba – tiba angin berhembus dengan kencang, di depan mendung mulai bergelayut, tanda akan turun hujan. Pak Kumis mengajak kedua binatang peliharaannya untuk berjalan lebih cepat agar bisa berteduh di desa yang ada di depan. Namun ternyata hujan tiba – tiba turun dengan derasnya sebelum mencapai desa di depan.
       Hujan mengguyur ketiga makhluk yang sedang berjalan beriringan, sebenarnya pak Kumis kasihan juga dengan kedua binatang peliharaannya. Terlihat si Kuda mulai sempoyongan menyangga barang dagangan yang dibawa dipunggungnya. Sementara si Kerbau mulai terlihat jalannya lancar, tidak sempoyongan lagi. Rupanya garam yang ada di punggungnya perlahan – lahan mulai mencair , sekaligus mengurangi bobotnya. Sementara si Kuda yang membawa kapas, lama kelamaan mulai tambah bobotnya karena air hujan terserap oleh kapas.
       Melihat yang demikian, pak Kumis kasihan juga kepada si Kuda, karena semakin lama semakin tak uat membawa beban yang ada di punggungnya. Maka diputuskanlah untuk beristirahat sambil mendirikan tenda untuk bermalam, agar garamnya tidak habis, dan kapasnya tidak terlau basah. Sehingga jika sudah samapai di rumah kedua dagangan tadi bsa dijual dan tidak terlalu banyak merugi.

cerpen anak .....


Hijaunya Alamku
Oleh : Mutiara Destya Kalpikarini*)


     Rumahku sebenarnya tidaklah luas, hanya seukuran rumah sederhana. Karena  kami tinggal di perumahan . Bagiku tak jadi masalah, meskipun kecil aku senang dan betah tinggal di lingkungan perumahan.
Aku  selalu bermain di depan rumah. Di depan rumahku yang sejuk, selalu ramai oleh anak – anak sesusiaku bermain, bahkan juga banyak ibu yang mengajak anak balitanya untuk sekedar menyuapinya.    Di  depan rumahku ada dua buah pohon Sawo  yang sudah tumbuh tinggi dan daunnya menutup diatas kampungku, tidak hanya itu,  tetanggaku juga menanam aneka tanaman buah , jadi kampungku seperti hutan buah. Karena kalau lingkungan sejuk dan asri orang yang mendiami  akan betah, kata ayahku .
       Kini aku tahu, bahwa penghijauan sangatlah bermanfaat bagi kehidupan. Meskipun hanya sejengkal tanah sangat bermanfaat jika ditanami pohon yang bermanfaat.
Manfaat yang didapat dari tumbuhan hijau adalah penghasil Oksigen yang sangat dibutuhkan oleh manusia, mencegah erosi, mencegah banjir, juga jika siang hari kita di bawahnya terasa  sejuk, dan menyegarkan. Dan manfaat yang sangat diharapkan adalah jika musim buah, bisa memetiknya dan membagikan kepada teman – teman.
       Menurut cerita,  yang pertama menanami turus jalan adalah ayahku. Pantas saja suatu ketika ayah mengusulkan keluargaku pindah ke desa asal ayahku. Tetapi kami belum menyetujui, karena ayah tidak memberi alasan .
        Aku mulai  curiga kepada ayah, karena setiap ada kesempatan selalu pulang ke  desa,  dan selalu murung jika sampai rumah. Saat  aku tanyakan, ayah menjawab dengan terbata – bata sambil meneteskan airmatanya. Yang katanya hutan di desa rusak parah dan ayah tidak bisa berbuat apa – apa. Oh aku tahu sekarang, mengapa ayahku mengajak tinggal di desa. Ya ... ayah ingin menanam kembali hutan yang sudah rusak.  Aku sekarang mendukung ayah, bersama – sama kembali menata lingkungan, menanam pohon penghijauan untuk masa depan.   Aku berkeinginan agar hutanku kembali hijau, burungku kembali berkicau, hatiku tak galau. 


 *) diikutkan dalam lomba mengarang di ALFAMART